Hỗ trợ cải thiện sức khỏe tâm thần cho người nhiễm HIV | Safe and Sound
Bệnh nhân nhiễm HIV dễ gặp các vấn đề tâm lý và sức khỏe tâm thần như trầm cảm, nhất là ở giai đoạn đầu của bệnh. Các cảm xúc phổ biến bao gồm: sốc, tức giận, từ chối chấp nhận và buồn phiền. Tình trạng có thể tự cải thiện theo thời gian nhưng cũng có thể diễn tiến theo hướng tiêu cực, và do đó sức khỏe tâm thần của bệnh nhân cần được chú ý sát sao.
Vi Nguyễn Duy Minh | Chuyên viên - Viện tâm lý và sức khỏe tinh thần SnS
Trung tâm Nghiên cứu Sức khỏe Cộng đồng và Phát triển
1. Các rối loạn tâm lý ở người nhiễm HIV
Các rối loạn tâm lý ở người nhiễm HIV/AIDS là kết quả của các phản ứng tâm lý và tổn thương thần kinh trung ương, từ đó làm rối loạn chức năng hệ thần kinh, gây ra bởi một số bệnh nhiễm trùng cơ hội. Các rối loạn tâm lý biểu hiện với mức độ và triệu chứng khác nhau ở từng bệnh nhân và từng giai đoạn nhiễm bệnh (giai đoạn sơ nhiễm, chưa có triệu chứng, có triệu chứng sớm và giai đoạn AIDS với triệu chứng rõ rệt).
Tại Việt Nam, theo một nghiên cứu được thực hiện bởi Bệnh viện Tâm thần TW từ 2008-2009 trên 50 bệnh nhân HIV/AIDS, khoảng 62% bệnh nhân xuất hiện trầm cảm. Hậu quả là bệnh nhân, bất hợp tác trong điều trị bệnh, có ý tưởng và hành vi tự sát, gây nguy hiểm cho bản thân và người chăm sóc.
Trên thế giới, đã có nhiều nghiên cứu về tâm lý và sức khỏe tâm thần của người nhiễm HIV. Hayman J. Brubich.N (1994) chỉ ra 80% có các vấn đề sức khỏe tâm thần và rối loạn tâm lý trong các giai đoạn khác nhau của bệnh, trong đó 50% là trầm cảm, 40% là rối loạn lo âu. Ở giai đoạn AIDS, 70% xuất hiện rối loạn lo âu và trầm cảm. Thậm chí, 50-70% bệnh nhân nhiễm HIV có ý tưởng tự sát. Ngoài ra, người bệnh còn đối mặt với nhiều rối loạn tâm lý khác kèm theo suy giảm nhận thức, suy giảm trí tuệ và rối loạn vấn động.
2. Chăm sóc sức khỏe tâm thần cho người nhiễm HIV
Gia đình và người thân có thể kết nối bệnh nhân với chuyên gia tâm lý ngay từ giai đoạn đầu mắc bệnh để sàng lọc các nguy cơ về sức khỏe tâm thần và có hướng xử trí phù hợp. Một liệu pháp phổ biến là hành vi nhận thức.
Ảnh 1: Kết nối bệnh nhân nhiễm HIV với chuyên gia tâm lý
Liệu pháp tâm lý này giúp bệnh nhân nhận ra những suy nghĩ và cảm xúc tiêu cực, từ đó có các hành vi phù hợp để điều chỉnh cảm xúc. Điều quan trọng nhất mà người thân có thể thực hiện là lắng nghe, đồng hành cùng bệnh nhân trong suốt quá trình điều trị, đồng thời đưa ra sự động viên kịp thời để bệnh nhân vững tin vào tương lai phía trước. Việc hiểu biết đúng và đầy đủ về HIV để hạn chế sự kỳ thị cũng đóng vai trò quan trọng.
Với bản thân người bệnh, việc duy trì một lối sống lành mạnh, kết hợp với điều trị tâm lý (nếu được chỉ định) đóng vai trò quan trọng. Tập thể dục thường xuyên giúp người nhiễm HIV giải phóng endorphin, xử lý cảm xúc tiêu cực. Chế độ ăn đầy đủ dinh dưỡng và ngủ đủ giấc giữ cho não bộ khỏe mạnh, cải thiện chức năng thần kinh và cải thiện sức khỏe tâm thần. Ngoài ra, người bệnh có thể tham gia các hội nhóm người cùng nhiễm HIV để chia sẻ cảm xúc và nhận được sự thấu hiểu. Trị liệu nhóm cũng là hình thức trị liệu phổ biến, thường được các chuyên gia tâm lý áp dụng với bệnh nhân nhiễm HIV.
Ảnh 2: Tham gia hội người nhiễm HIV để nhận được sự đồng cảm
